Wydatek energetyczny

Zgodnie z §3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie ogólnych przepisów BHP z dnia 26 września 1997 r.

„Pracodawca:
jest obowiązany zapewnić pracownikom takie warunki pracy, które umożliwiają im wykonywanie pracy bezpiecznie, bez nadmiernego wysiłku fizycznego i psychicznego, przy uwzględnieniu ergonomii stanowiska pracy oraz dostosowania wymagań pracy do możliwości organizmu człowieka.”

Chociaż rozporządzenie nie używa bezpośrednio terminu „wydatek energetyczny”, jego celem jest zapobieganie nadmiernemu wysiłkowi fizycznemu, co jest bezpośrednio związane z analizowaniem wydatku energetycznego. W tym kontekście rozporządzenie nakłada na pracodawców obowiązek dostosowania stanowisk pracy i organizacji pracy do fizycznych możliwości pracowników, co można osiągnąć poprzez ocenę wydatku energetycznego.

Co to jest wydatek energetyczny?

Wydatek energetyczny to miara ilości energii (czyli siły), jaką organizm ludzki zużywa w trakcie wykonywania określonej pracy fizycznej. Można go rozumieć jako „spalanie kalorii” – im bardziej intensywna i wymagająca jest praca, tym większy wydatek energetyczny.

Po co się go opracowuje?

Opracowanie wydatku energetycznego jest niezbędne w celu:

Jak opracowuje się wydatek energetyczny?

Aby obliczyć wydatek energetyczny, przeprowadza się szczegółową analizę pracy na danym stanowisku. Opracowanie wydatku energetycznego jest procesem, który pozwala określić ilość energii zużywanej przez organizm podczas wykonywania określonej pracy lub czynności fizycznej. Wydatki energetyczne są obliczane w kilokaloriach (kcal) lub kilodżulach (kJ) i zależą od różnych czynników, takich jak intensywność wysiłku, rodzaj wykonywanej pracy, czas trwania pracy oraz warunki środowiskowe (np. temperatura otoczenia). Istnieje kilka metod szacowania i obliczania wydatku energetycznego.

Korzyści z opracowania wydatku energetycznego

• Ochrona zdrowia pracowników – odpowiednia organizacja pracy zapobiega zmęczeniu, urazom i przewlekłym schorzeniom.
• Zwiększenie efektywności pracy – optymalizacja warunków pracy wpływa na poprawę komfortu i wydajności pracowników.
• Zgodność z przepisami BHP – przestrzeganie regulacji prawnych minimalizuje ryzyko kar i zapewnia bezpieczne warunki pracy.

Zastosowanie w praktyce

Aby zapobiegać nadmiernemu wysiłkowi fizycznemu oraz przeciążeniom organizmu, a także dostosować pracę do możliwości pracowników, pracodawcy często opracowują analizy wydatku energetycznego, które pozwalają ocenić, jak intensywny jest wysiłek fizyczny wymagany przez konkretne stanowisko pracy. Na tej podstawie można podejmować odpowiednie działania, takie jak:

• wprowadzenie przerw regeneracyjnych,
• optymalizacja stanowisk pracy pod kątem ergonomii,
• wprowadzenie narzędzi lub technologii, które zmniejszają fizyczny wysiłek.

Ocena wydatku energetycznego w kontekście przepisów prawa

Zgodnie z polskimi przepisami wydatki energetyczne są szczególnie istotne przy pracach, które wiążą się z dużym wysiłkiem fizycznym. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów wydatku energetycznego i otrzymanego protokołu z badań, jeśli wydatek energetyczny w trakcie zmiany roboczej przekroczy określone wartości (np. 2000 kcal dla mężczyzn, 1100 kcal dla kobiet) pracodawca zobowiązany art. 232 Kodeksu Pracy, musi zapewnić swoim pracownikom posiłki i napoje, jeżeli pracują oni w szczególnie uciążliwych warunkach. Przepis ten został doprecyzowany w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. 1996 nr 60 poz. 279).

Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom wykonującym prace:

• Związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej:
  • 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet.
  • 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10^oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25^oC.
  • 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym. Za okres zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca.
• Pod ziemią.

Posiłki powinny być wydawane w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3 – 4  godzinach pracy.

Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:

• W warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25^oC.
• W warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000.
• Przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10^oC lub powyżej 25^oC.
• Przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet.
• Na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28^oC.

Pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące, w zależności od warunków wykonywania pracy a w warunkach gorącego mikroklimatu – napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy.

---

W każdej firmie dbającej o bezpieczeństwo i higienę pracy, której celem jest poprawa warunków pracy oraz ochrona zdrowia pracowników, kluczowym aspektem oceny warunków pracy jest analiza wydatku energetycznego. Dokładne opracowanie tego zagadnienia pozwala na właściwą organizację stanowiska pracy, zapobieganie przemęczeniu oraz minimalizowanie ryzyka wystąpienia chorób zawodowych i wypadków.

Zadbaj o zdrowie swoich pracowników i przestrzegaj przepisów BHP.